Í skugga Gaulverjabæjar

Forsíða bókarinnar

Sagt frá ósvífnustu fjársvikurum landsins sem settust að í Gaulverjabæ fyrir 100 árum síðan, sviku bændur um allt Suðurland og fláðu þá inn að skyrtu. Margir misstu aleiguna og sumir lífið. Bófarnir skildu eftir sig sviðna jörð og stærsti sparisjóður landsins varð gjaldþrota. Hvernig gat þetta gerst? Bókin fæst aðeins hjá höfundi.Vel myndskreytt.

Jón M. Ívarsson sagnfræðingur frá Vorsabæjarhóli í Flóa hefur tekið saman þessa bók en þar er sagt frá því hvernig undirferli, svik og prettir óvandaðra manna léku bændur í hans heimasveit og víða um Suðurland. Þessir atburðir urðu landsfrægir á sínum tíma og var um fátt meira talað þegar tjöldin féllu og fjársvikararnir stóðu afhjúpaðir frammi fyrir alþjóð. Í munni almennings hlaut þessi saga nafnið Gaulverjabæjarmálin.

Fyrir um 100 árum síðan fluttust þrír menn að Gaulverjabæ í Flóa sem kunnugir telja þá verstu sendingu sem komið hefur í þá friðsælu sveit. Þeir Jón Magnússon, Björn Gíslason og Erasmus Gíslason stunduðu þá fjáröflunaraðferð að heimsækja vel stæða bændur í héraðinu, gefa þeim vel af koníaki og fá þá til að skrifa nafnið sitt á pappíra, víxla og skuldabréf. Allt var þetta gert á löglegan hátt en fláttskapur bjó undir. Svo þegar víxlarnir og skuldabréfin féllu í gjalddaga komu innheimtulögfræðingar á staðinn og hirtu eignir þeirra sem skrifað höfðu á bréfin.

Margir hrekklausir bændur létu ginnast af fagurgala þessara manna og hlutu fjárhagslegt skipbrot fyrir bragðið. Dæmi eru um menn sem misstu jarðir sínar og eignir og urðu gjaldþrota og sagt er frá mönnum sem bundu enda á líf sitt þegar bófarnir voru búnir að koma þeim á kaldan klaka. Þá var skuggi yfir Gaulverjabæ en sólin fór aftur að skína þegar þeir voru á brottu.

Þó langt sé um liðið lifa enn í munnmælum ýmsar sagnir um þessa menn og þeirra tiltektir og margt er um þá að finna í dómsmálabókum sýslunnar. Undir lokin var einn þeirra búinn að hertaka Gaulverjabæ við sjötta mann en var borinn þaðan út með fógetavaldi. Þá fauk hin annálaða hógværð Flóamanna út í veður og vind og ekki færri en 30 bændur í Gaulverjabæjarhreppi mættu í þá aðgerð tilbúnir að láta sverfa til stáls. Segja má að þá hafi ríkt stríðsástand í sveitinni.

Þetta voru tunguliprir menn og einum þeirra tókst að vefja stjórnarmönnum ríkasta sparisjóðs á Íslandi, Sparisjóðs Árnessýslu á Eyrarbakk, svo um fingur sér með vafasömum útlánum að sjóðurinn varð gjaldþrota. Þá missti margt alþýðufólk á Suðurlandi stóran hluta af sínum ævisparnaði.

Frá þessu og mörgu öðru segir í þessari litríku bók sem sannar það enn og aftur að raunveruleikinn er stundum ótrúlegri en nokkur skáldsaga.